Tekst stanowi elementy rozdziału książki Juliane Kaminski, Sarah Marshall-Pescini, The Social Dog: Behavior and Cognition.
Prawo i lewo w psim świecie: odpowiedź na bodźce słuchowe i węchowe.
Jeśli chodzi o bodźce słuchowe, badano reakcje odwracania głowy w kierunku akustycznego bodźca prezentowanego jednocześnie z dwóch głośników ustawionych po prawej i lewej stronie jedzącego psa. Zachowanie było rejestrowane. Uderzająca lewostronna orientacja w reakcji odwracania głowy została zaobserwowana po zaprezentowaniu odgłosów burzy. Przy obustronnym podawaniu dźwięków, jak zrobiono w tym eksperymencie, przypuszczalnie, kiedy pies odwrócił głowę w kierunku głośnika znajdującego się przy jego lewym uchu, słuchowy sygnał był przetwarzany w pierwszej kolejności przez prawą półkulę, przynajmniej do momentu skierowania uwagi na ten bodziec i odwrotnie kiedy bodziec prezentowany jest do prawego ucha (Hauser i inni 1998). Kierunek odwracania głowy, który jest reakcją bezwarunkową, jest również uważany za wskaźnik zaangażowania uwagi wobec prezentowanego bodźca półkuli przeciwnej, do wykonywanego przez psa ruchu głowy (Scheumann &Zimmermann, 2008).
Przetwarzanie przyjaznych typowo gatunkowych wokalizacji jest kolejną specjalizacją lewej półkuli psa. Używając paradygmatu badań odwracania głowy opisanego wcześniej, ustaliliśmy, że psy odwracają się za prawym uchem (lewa półkula) w odpowiedzi na prezentowaną wokalizację innych psów, którą możemy pogrupować w trzy różne klasy zgodnie z pracą Yin i McCowan (2004): (1) zaniepokojenie spowodowane pukaniem do drzwi osoby obcej, w mieszkaniu w którym mieszka pies, (2) izolacja, pies odizolowany od właściciela w osobnym pokoju, (3) zabawa, w której uczestniczą dwa psy, lub pies i człowiek. Co ciekawe zauważono, że specjalizacja lewej półkuli zależna jest od właściwości wokalizacji/ wydawanych dźwięków. Odwrócenie nawoływania powoduje zmianę z nastawienia prawego ucha (normalna wokalizacja) na lewe (dźwięki zabawy) lub brak asymetrii (zaniepokojenie związane z pukaniem i izolacja) w odwracaniu głowy (Siniscalchi i inni 2012a).
Ten wzór reakcji obserwowany był u różnych gatunków zwierząt (np. ptaków Vallortigara i inni 1999, ryb Sovrano, 2004), początkowe zaangażowanie prawej półkuli w analizę poznawanego bodźca zmienia się wówczas, kiedy zwierzę zaznajamia się z bodźcem, zaczyna reagować rutynowo i dominującą kontrolę nad zachowaniem przejmuje lewa półkula (podsumowanie Vallortigara 2000, Rogers i inni 2013).
W testach na występowanie lateralizacji w odniesieniu do węchu psów badaliśmy czy u zwierząt tych występuje asymetria używania nozdrzy w przetwarzaniu zapachów mających różną emocjonalną wartość. Próby realizowane były w trakcie swobodnego węszenia w nieograniczających warunkach (Siniscalchi i inni 2011). Zapachy używane w testach prezentowane były na bawełnianych tamponach powszechnie używanych przy wykonywaniu cytologii u psów, umieszczonych przy kamerze video ustawionej na trójnogim statywie, w środku dużego, izolowanego pomieszczenia. Ponieważ psy używają nosa bardzo szybko, węszenie było rejestrowane przez cały czas sprawdzania zapachu przez zwierzę, a nagrany materiał był później analizowany klatka po klatce. W trakcie wąchania zapachów pobudzających (adrenalina i pot lekarza weterynarii, ten ostatni skojarzony wcześniej ze stresem związanym z badaniami weterynaryjnymi), psy konsekwentnie w trakcie całego eksperymentu używały prawego nozdrza. Jeśli uwzględni się, że u ssaków drogi węchowe układają się głównie ipsilateralnie (po tej samej stronie), biegną z większości receptorów nabłonka przez opuszkę węchową, aż do pierwszorzędowej kory węchowej (Royet &Plailly, 2004), używanie prawego nozdrza sugeruje zaangażowanie prawej półkuli. W szczególności, użycie prawego nozdrza w odpowiedzi na zapach adrenaliny jest spójne z założeniem, że aktywacja osi sympatycznej, wzrost napięcia i większa emocjonalna odpowiedź pozostaje głównie pod kontrolą prawej półkuli (Craig, 2005).
Z drugiej strony, w trakcie wąchania nie awersyjnych bodźców, takich jak jedzenie, cytryna, wydzielina pochwy suki czy bawełnianego tamponu, psy rozpoczynały węszenie prawym nozdrzem, po czym zmieniały i wąchały lewym. Taka zmiana użycia nozdrza (z prawego na lewe) przy nie awersyjnej stymulacji były ewidentne dla czasu węszenia, ale mniejsze przy wstępnym wąchaniu, kiedy nie było oczywiste, że bodźcem jest jedzenie, a działo się tak prawdopodobnie ze względu na redukcję cechy nowości bodźca.
Tłumaczenie: Ewelina Włodarczyk
Red.: Magdalena Grabowska
